Blikseminslag
DestinationArt neemt je graag mee naar kunst op bijzondere plekken; in veel gevallen zijn dat plekken buiten de muren van een museum of galerie. Niet omdat we niet van kunst ín een museum houden, maar omdat we van mening zijn dat juist daarbuiten kunst nog verrassender en spannender wordt.
In een neutrale ruimte met witte muren, waar op fluistertoon gesproken wordt en begeleidende bordjes tekst en uitleg geven staat kunst lekker eenduidig kunst te zijn. Niets leidt af.
Maar ook niets vult aan, versterkt, verstoort of ontregelt. Daarom zoeken wij graag naar kunst die ook overeind blijft buiten de museumzaal. Midden in de stad bijvoorbeeld, concurrerend met druk verkeer en lokkende reclame. Of in the middle of nowhere, opgaand in het landschap, of juist recalcitrant detonerend. In dat soort gevallen gaat de omgeving meewerken in de manier waarop je een kunstwerk beleeft, en andersom heeft het kunstwerk invloed op de omgeving. Die dialoog tussen kunst en context, dat is bij uitstek het terrein waarop DestinationArt zich graag begeeft.
Hoezeer de omgeving een stempel drukt op het ervaren van een kunstwerk besefte ik eens te meer toen ik in de zomer van 2016 de tentoonstelling van de Italiaanse kunstenaar Giuseppe Penone zag in het Rijksmuseum. Of eigenlijk: buiten het Rijksmuseum. Want het gros van Penone’s beelden stond opgesteld in de tuinen van het Rijks. Waar ze zich het beste thuis voelen. Want zijn hele oeuvre is een ode aan de schoonheid en de kracht van de natuur. Aan de langzame, maar zekere groei van bomen en hun transformatie door inwerking van de tijd en de elementen.
Zo stond daar in de Rijksmuseumtuin Albero folgorato (2012). Een bronzen afgietsel van een boom die door de bliksem getroffen was. Daar waar het natuurgeweld de stam gespleten heeft, bracht Penone een laagje bladgoud aan. Als een pleister op de wonde, maar tegelijkertijd om de kracht van de bliksemschicht te benadrukken.
Hij stond er prachtig, in de formele tuin, met aan de ene kant de 19e eeuwse architectuur van Cuypers en aan de andere kant de drukte op het Museumplein.
Toch liet de bliksemschichtboom daar in Amsterdam niet de verpletterende indruk na, zoals ie had gedaan toen ik hem voor de eerste keer zag, op een andere plek. In Florence, hoog boven de tuinen van Boboli, bij het Forte di Belvedere. Het was september 2014, nog behoorlijk warm, en na een ochtend in een loeidruk Uffizi voelde het als een verademing om buiten te zijn, verheven boven de stad.
Op een wat ruig, kaal terrein, stonden en lagen schijnbaar achteloos de bomen van Penone; heel anders dan in de gecultiveerde tuin van het Rijksmuseum. De schrale omgeving maakte dat ieder kunstwerk volledig de aandacht trok.
Albero folgorato | 2012 | Giuseppe Penone | Foto: Eric Eijking
En daar stond de bliksemschichtboom. De bronzen stam tekende donker af tegen de blauwe lucht en de felle zon liet het goudgekleurde binnenste van de boom gemeen glinsteren. Weergaloos. Maar daarmee was het nog niet klaar. Want achter de boom ontvouwde zich de eeuwenoude skyline van Florence; de heuvels op de achtergrond, daarvoor de rode pannendaken en natuurlijk de koepel van de Dom. De goudkleurige bol bovenop de koepel reflecteerde het zonlicht met hetzelfde venijn als Penone’s bliksemboom.
Deze omgeving vormde niet slechts een beeldschoon decor voor de boom van Penone. Omgeving en kunstwerk daagden elkaar uit. Ze werkten op elkaar in. Ze zetten elkaar in vuur en vlam. Het was een fantastische confrontatie tussen natuur en cultuur, tussen landschap en stad, tussen hedendaagse beeldhouwkunst en renaissance architectuur, tussen heden en verleden. Samen bouwden ze een nieuw verhaal. Het was hartverscheurend mooi.
Maar daarmee was het nog steeds niet klaar. Want vergeet niet dat ook de beschouwer altijd iets inbrengt wanneer hij kunst bekijkt en ervaart. In mijn geval is het niet uit te sluiten dat de impact die de bliksemschichtboom daar in Florence op mij maakte het gevolg was van het feit dat ik zélf in vuur en vlam stond. Dankzij een liefde die een paar jaar daarvoor als de bliksem was ingeslagen. Ik zag Penone’s Albero folgorato namelijk tijdens mijn huwelijksreis.
Albero folgorato | 2012 | Giuseppe Penone | Foto: Eric Eijking